Mae tueddiadau ffrwythlondeb a marwolaethau wedi arwain at gynnydd yn y nifer o farwolaethau o gymharu â’r nifer o enedigaethau ers 2015/16 yng Nghymru. Syrthiodd Cyfanswm y Gyfradd Ffrwythlondeb yng Nghymru yn is na’r gyfradd amnewid (o 2.1) ym 1974 ac mae wedi aros yno ers hynny, yn sefyll ar ddim ond 1.5 genedigaeth i bob menyw yn 2021.
Yn seiliedig ar dueddiadau’r gorffennol, rhagwelir y bydd gan boblogaeth Cymru gyfran gynyddol o’r oedrannus, a chyfran sy’n gostwng yn araf o bobl o oedran gweithio, a chyfran sy’n gostwng o’r boblogaeth ifanc. Mae perygl gwirioneddol o ddirywiad yn y boblogaeth, yn enwedig ymhlith y poblogaethau ieuengach ac y rhai sydd o oedran gweithio yn enwedig os yw niferoedd mewnfudo yn disgyn.
Os byddant yn parhau, gallai’r tueddiadau hyn gael goblygiadau economaidd sylweddol i Gymru, gan gynnwys newidiadau yn y galw am nwyddau a gwasanaethau fel y gwasanaethau cyhoeddus, gweithlu sy’n lleihau, sylfaen drethu is, a llai o grant bloc gan Drysorlys y DU.
Nid yw’r duedd heneiddio a’r risg o ddirywiad poblogaeth yn unigryw i Gymru yn unig. Mae llawer o wledydd, gan gynnwys yr Eidal ac yn enwocach Japan, eisoes wedi dechrau arbrofi gydag amrywiaeth o bolisïau i ymateb i’r tueddiadau hyn.
Cafodd Canolfan Polisi Cyhoeddus Cymru (WCPP) ei gomisiynu gan Lywodraeth Cymru i gynnal adolygiad a synthesis o’r dystiolaeth orau sydd ar gael ar sut mae gwledydd eraill yn ymateb i heriau cyllidol o heneiddio a dirywiad y boblogaeth, yn enwedig o ran dulliau polisi o gynnal a chynyddu maint y poblogaethau ifanc ac oedran gweithio. Mae’r prosiect yn canolbwyntio ar dri ymateb allweddol posibl i heneiddio a dirywiad y boblogaeth:
- Galluogi ac annog ffrwythlondeb
- Dal gafael ar bobl, yn enwedig gweithwyr ifanc a medrus
- Denu y rhai sy’n mudo i mewn, yn enwedig gweithwyr ifanc a medrus
Cynhaliwyd cyfarfod bord gron yn ystod Mis Medi 2023 ar ran swyddogion Llywodraeth Cymru ac arbenigwyr academaidd a pholisi i roi cyfle i drafod sut y gall dysgu o leoliad arall gael ei osod yng Nghymru mewn perthynas â’r ymatebion hyn, beth y gellir ei wneud ble mae polisi ar gadw, a ble gallai fod cyfleoedd i arloesi mewn polisi ac ymarfer.
Mae’r hyn a gafodd ei ddysgu o’r adolygiad tystiolaeth ryngwladol a’r cyfarfod bord gron wedi’i gyfuno yn adroddiad terfynol a friff polisi a rydyn ni wedi cyhoeddi erthyglau arbenigol.